«Պատմությունը ցույց տվեց, որ եթե արցախահայությունը չլիներ, մենք այսօր Հայաստան չէինք ունենա»

«ԱՏՈՒՄ ԵՄ ԱՅՆ ՄԱՐԴԿԱՆՑ, ՈՎՔԵՐ ՄԵՐ ՓՈՔՐ ԱԶԳԸ ՓՈՐՁՈՒՄ ԵՆ ՄԱՍՆԱՏԵԼ»
…և ոչ միայն մշակույթի մասին
Հայաստանի նկարիչների միության նախագահ ԿԱՐԵՆ ԱՂԱՄՅԱՆԸ ենթադրում էր, որ մեր զրույցը ծավալվելու է մշակութային թեմաների շուրջ, ու թեև հարցերի այլ ուղղվածությունը նրա համար անակնկալ էր, բայց ուներ նաև դրանց պատասխանները:
«ՀԱՄԱԳՈՒՄԱՐԻ ԺԱՄԱՆԱԿ ՆԿԱՐԻՉՆԵՐԸ ԿԸՆՏՐԵՆ ՈՉ ԹԵ ՄԱՐԴՈՒՆ, ԱՅԼ ԾՐԱԳԻՐԸ»
-Պարոն Աղամյան, Հայաստանի նկարիչների միությունը նախապատրաստվում է հերթական համագումարին և միության նոր նախագահի ընտրությանը: Այս պարագայում նո՞ւյնպես ենթադրվում է այնպիսի իրարանցում, որը բնորոշ է համապետական և ՏԻՄ ընտրություններին:
-Չեմ կարծում, թե «իրարանցում» բառը տեղին է այս դեպքում, որովհետև իրարանցում չկա: Իրարանցումը բնորոշ է ամբողջ երկրի մասշտաբով ծավալվող ընտրություններին, երբ մամուլը, հեռուստատեսությունը, հասարակությունը խոսում ու լսում են այդ իրադարձությունների մասին: Եթե մեր պարագայում անգամ լինի իրարանցում, ապա այն կընդգրկի շատ փոքր մասշտաբներ։ Նկարիչների միության՝ Հայսատանում ապրող անդամները մոտավորապես 700 հոգի են: Այս ծավալի դեպքում ծիծաղելի է իրարանցման մասին խոսելը: Բայց կան փսփսոցներ, տարբեր տեսակի շշուկներ, ինչն ինձ համար մի քիչ տխուր է: Ամբողջ աշխարհում կան ինչ-որ տեխնոլոգիաներ, ասեկոսեներ տարածող ինչ-որ ինստիտուտներ, և այդպիսի մի իրողություն ես նկատում եմ մեր միության ներսում: Լսում եմ իմ մասին ինչ-որ տեղեկություններ, որոնք և՛ զարմացնում են ինձ, և՛ զայրացնում, և՛ ծիծաղեցնում: Այսպիսի մեթոդները երբեք չեն աշխատել նկարիչների միության ընտրությունների ժամանակ, և այս անգամ էլ դրանք չեն գործի: Սրանից մի քանի ամիս առաջ վստահ չէի, որ նորից կառաջադրեմ իմ թեկնածությունը նախագահ ընտրվելու համար, բայց հիմա հայտարարել եմ, որ փորձելու եմ վերընտրվել, որովհետև ունեմ բազմաթիվ ծրագրեր: Նաև իմ կոլեգաներին եմ կոչ արել, որ եթե հանդես են գալու որպես նախագահի թեկնածուներ, ապա պետք է ներկայացնեն իրենց ծրագրերը, որպեսզի համագումարի ժամանակ նկարիչներն ընտրեն ոչ թե մարդուն, այլ ծրագիրը: Առայժմ որևէ թեկնածու որևէ ծրագիր չի ներկայացրել քննարկման, բայց ասեկոսեներ տարածելու ճանապարհը բռնել են: Կեղծիքներ տարածելով, չեմ կարծում, որ իմ ընդդիմախոսները կհասնեն արդյունքի:
-Թեկնածուներն ովքե՞ր են, քանի՞սն են:
-Անուններ չեմ ուզում տալ, որովհետև կստացվի, որ կոնկրետ ինչ-որ մարդկանց դեմ եմ խոսում: Ես առհասարակ երևույթն եմ դիտարկում: Ասեկոսեները գուցե օգնեն ինչ-որ մեկին՝ ավելի շատ ձայներ հավաքելու, բայց այդ երևույթը նսեմացնում է Հայաստանի նկարիչների միության անունը:
-Ե՞րբ է սպասվում համագումարը:
-Ճշգրիտ օրը դեռ հայտնի չէ, բայց լինելու է անպայման այս տարվա մեջ: Խնդիրներից մեկը դահլիճն է: 700 տեղանոց դահլիճներ Երևանում կան, բայց բոլորն զբաղված են:
«ԵԹԵ ՀՈԳԵՎՈՐ ԿՅԱՆՔԻՑ ՀԵՌԱՆՈՒՄ ԵՍ, ԿԱՐՈՂ ԵՍ ՇԵՂՎԵԼ ԴԵՊԻ ՉԱՐԸ»
-Արվեստագետները բնույթով ըմբոստ, կարծրատիպերն ու համահարթեցումները մերժող տեսակ են: Այս առումով ինչպե՞ս եք գնահատում հանրապետության քաղաքական ընդդիմության քննադատական պահվածքն իշխանությունների հանդեպ: Սա ինչ-որ բարեփոխումների տանելո՞ւ, թե՞ ցանկացած բան ժխտելու միտումն ունի:
-Ընդհանրացնել պետք չէ: Չեմ կարծում, որ բոլորին պետք է նույն սանդղակով գնահատել: Կարծում եմ՝ կան մարդիկ, ովքեր ուղղակի ժխտողական բնավորություն ունեն, և կան մարդիկ, ովքեր ցանկանում են մի բան փոխել դեպի լավը, ու այդ փոփոխությանը հասնելու ճանապարհը դառնում է հակաիշխանական պայքար:
-Այսօր մարտի 1-2-ի դեպքերի առնչությամբ հաճախ խոսվում են իրողությունների մասին (սպանված երեխայի՝ աղբամանում գտնված կոշիկ, մարդու, թե խոզի ծնոտ և այլն, և այլն), որոնք որակվում են իբրև սադրանք: Այս սադրանքները մեր հասարակության որոշակի շերտերին բնորոշ հատկանիշների ինքնաբուխ դրսևորմա՞մբ են պայմանավորված, թե՞, այնուամենայնիվ, պատվերով հրահրված երևույթներ են:
-Եթե պատվերը տրվում է այնպիսի մարդու, այնպիսի հասարակության, որն ունակ չէ այն կատարելու, ապա չի կատարվում, չի իրականացվում: Բայց մենք տեսանք, որ այդ օրերին ընդդիմության կողմից կատարվեցին բավականին ակտիվ քայլեր հաճախ էլ՝ ոչ այնքան հաճելի: Սադրանքներ որակվող երևույթներն ինքնաբուխ էին, թե պատվերով, չգիտեմ: Ես չունեմ ճշգրիտ տվյալներ, իսկ հորինվածքներ չեմ սիրում: Երևի թե կան համապատասխան կառույցներ, որոնք կուսումնասիրեն այս հարցն ու կիմանան իսկական պատասխանը: Մեր պետությունն ունի հատուկ մարմիններ, որոնք կոչված են զբաղվելու այդպիսի խնդիրներով:
-ԱԺ նախագահ Հովիկ Աբրահամյանը մտադիր է մատուռ կառուցել խորհրդարանի բակում: Ի՞նչ կփոխի մատուռի առկայությունն ԱԺ աշխատանքների բովանդակության մեջ:
-Հոգևոր կյանքը մարդու համար շատ կարևոր է: Եթե հոգևոր կյանքից հեռանում ես, կարող ես շեղվել դեպի չարը, բռնել դեպի սատանան տանող ճանապարհը: Հոգևոր ինչ-որ օղակի գտնվելն այդ տարածքում գուցե վատ բան չէ, բայց ոչ ոք չի խանգարում պատգամավորներին՝ հոգևորի հետ հաղորդակցվել նաև խորհրդարանից հեռու տարածքներում: Մատուռ կառուցելը ճիշտ է, թե սխալ, ես չէ, որ պետք է որոշեմ, ես չէ, որ պետք է քննադատեմ կամ խրախուսեմ: Չեմ էլ մտածել այդ մասին: Ես նկարիչ եմ, դիզայներ եմ և կարող եմ խոսել այլ հարցերի մասին: Օրինակ՝ մեր քաղաքի շինարարական պատկերի մասին:
«ԵՐԲ ԿԵՆՏՐՈՆԱԿԱՆ ՀԱՏՎԱԾՆԵՐՈՒՄ ՇԵՆՔԵՐԸ ԲՆԱԿԵՑՎԵՆ, ԵՐԵՎԱՆԸ ԿՄԱՀԱՆԱ»
-Թամանյանական օպերայի շենքը, նախ, շրջափակվեց սրճարանային համալիրով, հիմա էլ «խոշտանգվում» է ստորգետնյա կայանատեղի կառուցելու նպատակով: Շատ չտառապե՞ց քաղաքի այս հատվածը՝ բարեկարգման նպատակով:
-Այն, որ օպերան շրջապատվել է սրճարաններով, վատ է, իսկ ստորգետնյա կայանատեղիներ կառուցելը բոլորովին էլ վատ չէ: Կայանատեղիները վիզուալ առումով չեն խեղճացնում, չեն ոչնչացնում օպերայի շենքը, մինչդեռ սրճարաններն ուղղակի խայտառակություն են, ամոթ: Բայց սա քաղաքաշինության մի փոքր հանգույցն է: Կարծում եմ` քաղաքաշինությունը՝ որպես գիտություն, որպես տրամաբանական զարգացման ինչ-որ մի հանգույց, Հայաստանում նահանջ է ապրում: Այսօրվա Երևանի կառուցապատումը շատ է նման այն ժամանակներին, երբ Հայաստանը չուներ ինքնիշխան կառավարություն, և մարդիկ այդ ժամանակներում իրենց տները կառուցում էին ինչպես ու որտեղ պատահի: Հին Երևանի հողաշեն տներն ինչպե՞ս էին կառուցված: Չկար որևէ պլանավորում: Մեկը մյուսին խանգարող, մի կերպ տան մուտքին հասնելու ինչ-որ անցումներ ապահովող կառույցներ էին: Այդպես են կառուցված Կոնդը, Սարի թաղը: Հետո եկան խորհրդային իշխանությունները և պահանջեցին քանդել այդ շենքերը, ճանապարհներ բացել: Մենք ունեցանք Սայաթ-Նովայի պողոտան, Մաշտոցի պողոտան, Աբովյան փողոցը: Այսինքն՝ ունեցանք տրամաբանությանը մոտ, ուղիղ գծված ճանապարհներ: Մարդկությունը վաղուց հասել է այն գիտակցությանը, որ պետք է ունենալ փողոց, կանաչ գոտի, մայթ, հետո գուցե ևս մի կանաչ գոտի, ապա նոր՝ շենք: Իսկ հիմա կառուցում ենք շենքեր, որոնք ուղղակի փողոցի վրա են: Սա ի՞նչ բան է: Երևանը կորցրել է իր համաչափությունը: Շենքերի քանակի, փողոցների քանակի և նրանց անցուղիների անհամաչափությունը հանգեցնելու է կոլապսի: Վաղը, մյուս օրը, երբ այս կենտրոնական հատվածներում շենքերը բնակեցվեն, Երևանը կմահանա: Հիմա գրեթե մահացած է, շնչահեղձ է, բայց բնակեցվելուց հետո իսկապես կմահանա: Փողոցները քաղաքի համար նույնն են, ինչ մարդու համար՝ արյունատար ուղիները: Եթե արյունատար ուղիները խցանվում են, մարդու օրգանիզմը չի սնվում ու մահանում է: Ճիշտ նույն բանը կատարվում է և քաղաքի դեպքում: Չսնվող քաղաքը չի կարող ապրել: Երևանում իրականացվող շինարարությունը տգիտության ամենավերին դրսևորումն է: Ես սա ցավով եմ ասում:
«ԱՆՀԱՏԻ ԱՆՁԵՌՆՄԽԵԼԻՈՒԹՅԱՆ ՀԵՏԵՎՈՒՄ ԹԱՔՆՎԵԼԸ ՄԵՐԺԵԼԻ ԿԱՏԵԳՈՐԻԱ Է»
-Մարդու մահը (գոնե՝ ֆիզիկական մահը) անդառնալի կորուստ է: Քաղաքի դեպքո՞ւմ ինչպես է: Կա՞ վերածնվելու տարբերակ:
-Իմ կարծիքով՝ Երևանի կենտրոնի համար այլևս փրկություն չկա: Գուցե թե քաղաքի ծայրամասերում հնարավոր լինի փրկության հնարավորություն գտնել: Եթե որոշողը ես լինեի, կկանգնեցնեի այս շինարարությունը, կփորձեի փրկել այն, ինչը դեռ հնարավոր է: Բայց, իհարկե, դա անհնար է, որովհետև կա մասնավոր սեփականատեր, այդ կառույցները պետական չեն, և ոչ ոք չի կարող ընթացող աշխատանքները դադարեցնել: Մեր տունը Կինոյի տան տեղում էր՝ Գնունի (հիմա՝ Վարդանանց) փողոցում: Ես այնտեղ եմ մեծացել: Երբ մեր մեծ սեփական տունը և ընդարձակ հողատարածքը քանդեցին ու մեզ գրեթե ոչինչ չտվեցին, ես շատ դժգոհ էի, բայց հիմա տեսնում եմ, որ ճիշտ լուծում էր. թե՛ փողոցը լայնացավ, թե՛ Կինոյի տունը կառուցվեց: Ես տուժեցի, բայց քաղաքը շահեց: Երբ անհատի շահերը տուժում են, իսկ քաղաքը, պետությունը, հասարակությունը շահում են դրանից, ես դա ճիշտ եմ համարում: Հասարակության շահն ավելի կարևոր է, քան անհատինը: Դա իմ տեսակետն է, գուցեև՝ սխալ:
-Բայց չէ՞ որ հասարակությունն անհատներից է բաղկացած: Եթե տուժող անհատները շատ են, վերջին հաշվով, ձևավորվում է տուժող հասարակություն:
-Մենք պատերազմում կորցրինք հազարավոր երիտասարդների: Անհատը տուժեց, և գիտակցաբար տուժեց, բայց շահեց հասարակությունը: Ընդ որում, տուժեց մեր հասարակության ամենալավ մասը, ամենալավ սերունդը, որը դեռ չէր վերարտադրվել, իր սերմը չէր ցանել: Շատ ափսոս է, իհարկե: Բայց այդ անհատները տուժեցին, որպեսզի մենք այսօր կարողանանք խաղաղ նստել այստեղ ու մեր գործով զբաղվել, որպեսզի հասարակությունն այսօր ավելի գլոբալ հարցեր կարողանա լուծել: Այո՛, անհատը միշտ պիտի տուժի: Իսկ անհատի անձեռնմխելիության հետևում թաքնվելը մերժելի կատեգորիա է. ես դրան կողմնակից չեմ:
«ԱՄԵՆ ՄԻ ՓՈՔՐ ԱԶԳԻ ԻՆՔՆՈՐՈՇՈՒՄԸ ՀԱՍՏԱՏՈՂ ՈՐԵՎԷ ՓԱՍՏԱԹՈՒՂԹ ՆՊԱՍՏԱՎՈՐ Է ԱՐՑԱԽԻ ՀԱՄԱՐ, ԱՅԼ ՀԱՐՑ Է, ԹԵ ԻՆՉՊԵՍ ԴԱ ԿՕԳՏԱԳՈՐԾԵՆ ՄԵՐ ԴԻՎԱՆԱԳԵՏՆԵՐԸ»
-Այսօր Ռուսաստանը փորձում է բանակցային գործընթացներում ներգրավել Հարավային Օսիան, Աբխազիան՝ որպես իրավաբանական ինքնուրույն միավորներ: Սա կարո՞ղ է նպաստավոր լինել Արցախի համար:
-Այո՛, կարող է նպաստավոր լինել: Ամեն մի փոքր ազգի ինքնորոշումը հաստատող որևէ փաստաթուղթ նպաստավոր է Արցախի համար, բայց թե ինչպես դա կօգտագործեն մեր դիվանագետները, այլ հարց է: Այնքան ունակ կլինե՞ն, որ ճիշտ օգտագործեն, թե՞ տանուլ կտան:
-Հանրապետության երկրորդ նախագահի օրոք ժողովրդի մեջ խիստ ընդգծված էր բացասական վերաբերմունքը, այսպես կոչված, ղարաբաղյան կլանի նկատմամբ: Հիմա այդ վերաբերմունքը կարծես թե մեղմվել է: Ձեր կարծիքով՝ ո՞րն է պատճառը. Ղարաբաղյան կլա՞նն է նահանջ ապրում, թե՞ մարդիկ են ավելի հանդուրժող դարձել:
-Չգիտեմ, թե ինչն է պատճառը: Բայց ասեմ, որ ատում եմ այն մարդկանց, ովքեր մեր փոքր ազգը փորձում են մասնատել: Սա միայն թշնամանք է առաջացնում մեր մեջ: Միայն թշնամին կարող է տարբերակել՝ սա արցախցի է, սա գյումրեցի, սա՝ լոռեցի, սա՝ ապարանցի: Չի՛ կարելի, ամո՛թ է: Փորձենք մեզ նայել երկրագնդի մասշտաբով: Ի՞նչ ենք մեզնից ներկայացնում: Մոտ երեք միլիոն բնակիչ ունեցող պետություն ենք: Եթե Մոսկվայի մասշտաբով նայենք, դա ընդամենը քաղաքի մի հատվածի չափ է: Բայց մենք ունենք նախագահ, նախարարներ, տարբեր կառույցների ղեկավարներ: ՈՒ սկսում ենք քննարկել, թե այդ ղեկավարներից ով որտեղ է ծնվել: Ո՞Ւմ են այս բաները ձեռնտու: Իհարկե՝ թուրքին, ադրբեջանցուն, դրսի գաղափարախոսություններն այստեղ քարոզողներին: ՈՒ մեր ոչ այնքան հեռատես հայրենակիցներն սկսում են այդ ասեկոսեներին արձագանքել: Դա է ամենամեծ վտանգը։ Ինձ համար ոչ մի նշանակություն չունի, թե որտեղ է ծնվել հայը: Եթե նա հայ է, դրանով ամեն ինչ ասված է: Ավելին, պատմությունը ցույց տվեց, որ եթե արցախահայությունը չլիներ, մենք այսօր առհասարակ Հայաստան չէինք ունենա: Ամբողջ մի ժամանակահատված, երբ Հայաստանը զրկված էր պետականությունից, հայությունն ամենաամուր կերպով պահպանվում էր Արցախում՝ այնտեղ գոյություն ունեցող որոշ իշխանական կառույցների շնորհիվ: Արևելյան Հայաստանը հնարավոր եղավ փրկել: Այն ազատագրեց ռուսական զորքը՝ արցախահայության հետ: Արցախի հայությունն էր, որ կանգուն մնաց ամենադժվար պահերին: Հիմա շատացել են հայրենակցական միությունները: Շատ լավ է, որ դրանք կան: Բայց եկեք հարցնենք, թե ուր է հայրենիքի իրենց հատվածը: Չկա, չեն պահել: Իսկ արցախահայությունն իր բնօրրանը պահել է: Մեզ ժամանակին արցախցիներն են ազատագրել, մենք էլ հիմա նրանց ենք ազատագրում: Ի՞նչ է պատահել: Մենք մի ամբողջությո՞ւն ենք, թե՞ ոչ: Եթե այսպես չմտածենք, կորած ենք:
-Եվ վերջում՝ Ձեր ստեղծագործական ծրագրերի մասին: Ի՞նչ եք մտադիր անել առաջիկայում:
-Պատրաստվում էի սեպտեմբեր-հոկտեմբեր ամիսներին իմ անհատական ցուցահանդեսը բացել նկարիչների միության սրահներում, բայց վերջին շրջանում ցուցահանդեսների այնքան մեծ հոսք եղավ, որ հետաձգեցի: Կանեմ ավելի ուշ: Այստեղ ցուցադրվելուց հետո, հավանաբար, նույն ցուցահանդեսը կբացվի Մոսկվայում, որտեղ վերջերս հրատարակվել է իմ ալբոմը: Ցուցահանդեսը մտադիր եմ անել ռետրոսպեկտիվ տարբերակով. կընդգրկվեն և՛ նոր աշխատանքներ, և՛ տարբեր թանգարաններում ու հավաքածուներում պահվող հին աշխատանքներ: Կարծում եմ՝ հետաքրքիր կլինի տեսնել, թե ինչ եմ արել այս տարիների ընթացքում:
Զրուցեց Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Մեկնաբանություններ